Hogaanka sare ee shirkaddaha

(London,  May 06,  2011 Ceegaag Online)

Dhismaha maamulka shirkaddi waa ay kala duwan tahay waxaana loo samayn karaa siyaabo kala duwan, waxaa ay ku xiran tahay kolba baaxada ay leeg tahay shirkaddasi iyo waxa ay qabanayso. Jagooyinka oo lakala saaraa waxay keenaysaa in aan shaqadu qof kuwada dhicin ama qof keliyi aanuu awood buuxda yeelan.

Maamulka shirkadda:

CEO (chief executive officer) (madaxa sare ee fulinta).

Chairman (gudoomiye).

Managing director (General director) (agaasimaha maaraynta ama agaasimaha guud).

Board of Directors (golaha agaasinka)

Inta aynaan sharixin shaqooyinka ay qabtaan shaqsiyaadka aan kor kusoo sheegnay waxaa aynu u baahanahay in aynu si kooban u sharaxno noocyada golayaasha shirkaddi leedahay:

Golaha agaasinka (board of directors):

Golaha agaasinku waa gole ka kooban xubno lasoo doortay oo ay soo doortaan dadka saamilayda shirkaddi (shareholders) kuwaas oo qabta shaqooyin gaar ah ayagoo raacaya dastuurka u dejisan shirkadda. Waxaa kale oo lagu qeexi karaa waa shaqsiyaad ay soo doortaan dadka iska leh shirkadd ama saamilayaasha ah si ay u maareeyaan una jiheeyaan maamulka shirkadd ama urur. Waa golaha soo doorta maamulka sare ee shirkadda.

Golahan waxaa kale oo uu leeyahay magacyo kala duwan sid board of trustee, board of managers, board of governors and executive board kuligood waxaa ay wada qabtaan shaqo isku mid ah.

Shaqada golaha agaasinka (board of directors):

·         Dejinta sharciyada ay raacayso shirkaddu.

·         Waxa ay shaqada u magacaabaan maamulka sare.

·         Warglinta saamilayaasha hadba heerka ay marayso shirkaddu.

·         Hubinta helida dhaqaalaha lagu wadayo shirkadda.

·         Ansixinta miisaaniyadda sannadka.

·         Dejinta mushahaarada maamulka sare ee shirkadda iyo xaqooda.

·         Soo xulida maamulaha sare ee shirkadda (CEO ama MD).

·         Caawinta shirkadda si ay u gaarto ujeedooyinkeeda (objectives).

·         Isku duba ridka maamulka sare ee shirkadda.

Shaqooyinka ay qabtaan golaha sare ee agaasinku waa ay kala duwan tahay shirkadd ilaa shirkadd waxaa ay ku xiran tahay baaxada shirkad iyo baahideeda.

Saamilayaasha (shareholders):

saamiilayaasha ama saamilaydu waa shaqsi ama shaqsiyaad ama urur si sharci ah wax ugu leh ama ku darsaday saami (share) shirkadd dawli ah ama madax banaan. Waxaa kale oo loo yaqaan (stockholders) ama (shareowners). Saamilaydu waxaa ay wax ku leeyihiin shirkadda laakiin malaha mulkiga shirkadda.

Xaqa ay leeyhiin saamilaydu (shareholders):

·         Waxaa ay iibsan karaan wixii saami ah ee kasoo baxa shirkadda.

·         Waxay xaq u leeyihiin in ay ogaadaan hantida u soo hartay shirkadda (assets) haddiiba shirkaddu ay kacdo.

·         Waxaa ay iibin karaan saamigooda (shares).

·         Waxay u foodi karaan doorashada maamul cusub.

·         Waxaa ay ku dhawaaqi karaan in la qaybiyo saami faaiido (dividend) haddiiba loo baahdo.

Maamulka sare (senior management):

Waa koox ka kooban shaqsiyaadka u sareeya ee maamulka shirkadda waxa kale oo loo yaqaanaa C-Level. Shaqadooduna waa masuuliyadda shaqo maalmeedka shirkadda, waxaana ay qabtaan shaqooyin kalo duwan oo ay u dhiibeen agaasinka sare ee shirkadda (board of directors) ama saamilaydu (shareholders).

Madaxa sare ee fulinta (chief executive officer (CEO):

CEO waa qaybta ugu muhiimsan ee maamulka shirkadd waana shaqsiga ugu sareeya ee shirkadd, iskaashato ama hay’add waxaana magacaaba golaha agaasinka (board of directors). Badanaa shirkadaha yaryar waa isku mid agaasimaha guud iyo CEO.

Shaqada CEO:

·         Waa hogaamiyaha, qorsheeyaha, habeeyaha, dhamaan laamaha kale sida qorshaynta ganacsiga (business planning) iyo qorshaynta xeeladaha (strategy planning).

·         Waxa uu sameeyaa xeelad iyo ujeedadii lagu horu marin lahaa shirkadda.

·         Waxa uu galaa wixii heshiis ah ee ay u baahan tahay shirkaddu (partnerships).

·         Waxa uu dhisaa dad wada shaqaynaaya asaga ayaa magacaaba ama erya maareeyayaasha sare ee shirkadda (senior managers).

·         Wuxuu fudaydiyaa xiriirka shirkadda ee xaga arimaha dibada.

·         Wuxuu si toos ah ula shaqeeyaa boardka shirkadda wuxuu taageeraa wixii talo ah ee ay uga baahdaan boardka shirkaddu.

·         Wuxuu masuul ka yahay ansixinta ama diidida arimaha miisaaniyadda wuxuuna si gaar ah ula shaqeeyaa madaxa waaxda maaliyadda (financial officer).

·         Wuxuu diyaariyaa sidii loo uruurin lahaa dhaqaale haddiiba loo baahdo.

·         Wuxuu sameeyaa nidaamkii ay raaci lahaayeen shaqaalaha sare iyo kuwa hoosaba.

Gudoomiye (chairman):

Shirgudoomiye ama gudoomiye waa gudoomiyaha koox, shir, guddi, shirkadd ama urur. Shaqooyinka ama waajibaadyada gudoomiyaha waxaa ay ku xiran tahay kolba nooca shirkadda iyo baaxadeeda. Waxaa uu ku yimaadaa doorashada koox sida kooxda agaasinka, guddi (committee) ama kulan la isugu yimid.

Gudoomiyaha (chairman) waa agaasimaha golaha agaasinka (board of directors) waxaana uu dhex u noqdaa, dhegaystaa dhamaan agaasimyaasha kale.

Waxaa jira laba nooc oo gudoomiyenimo (chairman) kuwaas oo kala ah :

Maamulka fulinta (executive chairman): waxaa uu si buuxda u joogaa xafiiska waxaana uu qabtaa shaqo maalmeedka shirkadda. Waxaana uu caawiyaa CEO shirkadda waxaana uu ka caawiyaa sidii si fiican loogu gudan lahaa shaqada shirkadda. Waxaa uu badanaa gudoomiyaa wixii kulano (meetings) ah.

Maamulka ka reeban fulin (non-executive chairman): wuxuu joogaa xafiiska waqti kooban wuxuuna gudoomiyaa kulanka golaha agaasinka. Wax shaqo ahna kama qabto shaqo maalmeedka shirkadda wuxuu taageeraa wixii talo ahna siiyaa CEO.

Shaqada shirgudoonka (chairman):

·         Waa madaxa golaha agaasinka (board of directors).

·         Wuxuu dejiyaa wixii looga hadlaayo kulanka golaha agaasinka si uu u noqdo kulan miro dhal ah isla markaana uu uga soo baxo go’aano la taaban karo.

·         Wuxuu tababar siiyaa agaasimayaasha cusub ee ku soo biiraya golaha agaasinka wuxuuna wargeliyaa kolba wixii kusoo kordha.

·         Wuxuu diyaariyaa wixii shaqo ama kulan ah ee ay leeyihiin boardka.

·         Wuxuu ka warhayaa wixii shaqo maalmeed ah ee shirkadda.

·         Wuxuu shirgudoomiyaa shir sannadeedka saamilayda (shareholders).

·         Wuxuu si buuxda ula shaqeeyaa CEO.

·         Wuxuu ka qayb qaataa horumarinta shirkadda iyo qorshaha ganacsi waxaana uu is fahamsiiyaa maamulka iyo boardka.

·         Wuxuu qiimeeyaa shaqada golaha agaasinka iyo maamulka sare.

Agaasimaha guud (Managing director):

Agaasimaha guud waa maamulka usareeya shirkadda badanaa waxaa laga isticmaalaa wadamada qaar kood sida UK, India, New zealand, Australia and Europe waxaanay u dhigantaa CEO oo laga isticmaalo USA. Agaasimaha guud waxa uu masuul ka yahay shaqo maalmeedka shirkadda.

Faraqa u dhaxeeya managing director (MD) iyo chief executive officer (CEO):

·         Agaasimaha guud (managing director) wuxuu masuul ka yahay shaqo maalmeedka shirkadda, laakiin CEO masuul kama aha shaqo maalmeedka shirkadda.

·         Agaasimaha guud (MD) wuxuu xubin ka yahay golaha agaasinka (board of directors), laakiin CEO wuxuu ka mid yahay shaqaalaha shirkadda ee caadiga ah.

·         Agaasinka guud wuxuu masuul ka yahay dhamaan maamulka shirkadda oo dhan, laakiin CEO wuxuu masuul ka yahay fudaydinta ganacsiga shirkadda waxa kale oo uu diyaariyaa aragtida shirkaddu ku soconayso gudaha iyo dibadaba.

·         Agaasinka guud wuxuu masuul ka yahay talaabo kasta oo shirkaddu qaadayso asaga ayaana la xiriiraya saamilayda.

Inkastoo shirkaddaha qaarkood ay isku mid yihiin MD and CEO hadana meelaha qaarkood waa ay ku kala duwanaan karaan.

Lasoco casharka kan xiga wiik walba haddii ALLAAH yiraa.

Mustafe Ibraahim

mustaf1970@hotmail.co.uk

webmaster@ceegaag.com